Waar autisme het leven overschaduwt, kunnen gezinnen volledig ontwricht raken. Kinderen voelen zich onveilig door de stress die er thuis is en durven niet meer op hun ouders te vertrouwen. Ouders raken uitgeput en weten niet meer hoe ze op elkaar kunnen bouwen om het tij te keren. Op De Therapeutische Buitenplaats kunnen ze elkaar weer terugvinden. Zes ouderparen zijn inmiddels gestart.
De aanleiding: ook de uitzonderingen verdienen hulp die helpt
Als de Autisme Spectrum Stoornis (ASS) van één of meerdere kinderen het functioneren van een gezin in de weg zit, is dat niet het probleem van het kind. De stellige overtuiging van Stichting De As, initiatiefnemer van De Therapeutische Buitenplaats, is dat het gezin dan een probleem heeft. En dat het hele gezin hulp en ondersteuning nodig heeft om te leren om dat probleem samen aan te pakken. “De Buitenplaats hebben we ontwikkeld voor ouders en kinderen voor wie alle andere behandelingen niet geschikt zijn, omdat er onvoldoende vertrouwen is in elkaar”, legt bestuurder Frans Molkenboer uit. “Uitzonderingen. Om een idee te geven: van de 1.200 gezinnen die we jaarlijks in behandeling hebben, komen er tien tot twaalf hiervoor in aanmerking.”
Als ‘Pietje’ in de klas enorme driftbuien krijgt, of zijn broertje en zusje pijn begint te doen, moet je Pietje zien als de kanarie in de kolenmijn. “Hij reageert ergens op en heeft op dat moment geen andere mogelijkheid om dat te doen. Wat ervaart hij dat voor anderen misschien niet eens zichtbaar of merkbaar is? Daar moet je mee aan de slag.”
Net als de Gezinsbehandeling autisme is ‘De Buitenplaats’ in de volksmond gebaseerd op het leren herkennen en vervolgens doorbreken van gedragspatronen binnen het gezin. “Snappen waar jouw gedrag vandaan komt en welk effect dat heeft op het gedrag van anderen. Zo leer je hoe je zelf ook invloed hebt op het gedrag van een ander, hoe je een ander kunt helpen. Als er niet genoeg basis is om samen de gezinsbehandeling aan te gaan, is De Therapeutische Buitenplaats een optie. “Dan werken we eerst aan het herstellen van de onderlinge relaties. Van daaruit kun je pas verder met het aanpakken van het probleem.”
De ervaring: durven springen
In januari 2024 zijn de eerste twee groepen gezinnen gestart. Twee gezinnen samen in één groep, zodat ze van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen steunen. “We kónden beginnen, we zijn begonnen en daarbij iets te hard van stapel gelopen”, leerde Frans al na een maand. “De eerste fase van het traject duurt twee weken. De gezinnen volgen elke werkdag een halve dag therapie, je kunt je voorstellen dat het begeleidend team de hele dag met en voor die gezinnen in touw is. Vier weken lang zo intensief aan het werk zijn, blijkt teveel van het goede.”
De leiderschapsstijl van Frans laat zich het best omschrijven als ‘vrij’ en ‘vanuit vertrouwen’. “Spring er maar in’, zeg ik tegen mijn collega’s. Dat durf ik, omdat we dezelfde visie, dezelfde bevlogenheid delen. En zij durven te springen, omdat er alle ruimte is om samen te bouwen en te leren.” De As start waar anderen blijven praten en hun plannen tot drie cijfers achter de komma willen uitwerken? ” Met gevoel voor ironie: “Wat natuurlijk ook zijn voordelen heeft. Want natuurlijk lopen wij tegen obstakels aan die anderen al hadden voorzien. Uiteindelijk geloof ik het meest in de energie die vrijkomt als je samen in hetzelfde gelooft en daar heel hard je best voor wilt doen. Problemen los je op en van dingen die niet werken, leer je. In een team dat veilig voelt, lukt dat.”
Ervaringsdeskundige vaste kracht in het behandelteam
Ilse Haneveer kan dat bevestigen. Zij is als ervaringsdeskundige vaste kracht in het behandelteam van De Buitenplaats. “Mijn dochter heeft ASS en kan mij op onverwachte momenten ineens heel hard nodig hebben. Zoals er in het leven van elke collega dingen gebeuren die je aandacht opeisen. We maken elke dag tijd om dat met elkaar te bespreken. Dat lucht op en maakt ruimte en zorgt dat je elkaar kunt steunen gedurende de dag. Zo blijf je samen sterk.”
Ze heeft in een vorige baan ook het tegenovergestelde meegemaakt. “Ik heb dat werk uiteindelijk opgegeven. Het was domweg niet te combineren met de zorg voor mijn dochter. Op papier wel, want als je de uren die ik bij mijn dochter wilde zijn optelde kon je daar makkelijk 24 uur naast werken. Maar omdat die momenten niet te voorspellen waren en zich vaak voordeden wanneer ook mijn collega’s op mij wilden kunnen rekenen, kreeg ik er enorm veel stress van. Je zit de hele dag in je hoofd met het maken van alternatieve plannen, voor het geval je toch niet die belangrijke presentatie kunt geven. Of bij dat overleg wordt weggeroepen. De eerste anderhalf jaar was er niets dan begrip. Daarna ga je voelen dat men het lastig vindt – wat ik overigens volledig begrijp. Ik had er zelf ook veel last van dat ik op mijn werk me niet honderd procent kon geven. Toen ben ik me helemaal in ASS gaan verdiepen, heb opleidingen gevolgd en ben zelf voor mijn dochter gaan zorgen. Het gaat gelukkig goed met haar.”
‘Ik voel wat zij voelen – en dat voelen zij’
Wat ze daarmee maar wil zeggen: ze waardeert het dat haar collega’s begrijpen voor welke uitdagingen haar privéleven haar kan stellen – dat is hun werk. Tegelijkertijd is ze voor de ouders op de ouders op De Buitenplaats een grote steun, omdat ze uit ervaring weet waar ouders mee worstelen. De onwetendheid en het onbegrip van de omgeving. Zelf niet begrijpen wat er aan de hand is, niet meer weten wat je moet doen. “Ik voel wat zij voelen – en dat voelen zij”, omschrijft ze haar toegevoegde waarde voor ouders in het behandelteam. “Die kan ze kwijt in het autismebelevingscircuit waar ze de gezinsleden doorheen leidt. In rollenspellen en in de coaching van gezinnen.
De les: veiligheid voorop
Hoewel 10 weken te kort zijn om al iets over het effect van De Therapeutische Buitenplaats te kunnen zeggen, heeft De As de eerste lessen al geleerd en veranderingen aangebracht. “Vier weken achtereen intensieve therapie voor gezinnen mag op papier heel efficiënt zijn, het is niet gezond. Collega’s gaan heel ver voor de gezinnen en onze organisatie, dat maakt ze tegelijk heel krachtig en heel kwetsbaar. Ze kunnen dat alleen blijven doen in een veilige omgeving. Het is mijn taak daarvoor te zorgen en naar hen te luisteren – anders maak je het prille vertrouwen dat er is in dat spannende en nieuwe wat je aan het doen bent meteen kapot. De volgende keer lassen we een adempauze in na de eerste twee weken.”
Dan is er het vertrek van de collega die aan de wieg stond van De Buitenplaats en de drijvende kracht was achter het implementeren van de onderliggende methodiek, Attachment Based Family Therapy (ABFT). Frans noemt het ‘een groot verlies’. “Ze is geweldig. We moeten door zonder haar en denken nu ook: die methodiek staat en elke therapeut is autonoom in de toepassing ervan. Dankzij intervisie en supervisie blijven we samen en in gesprek, ook als er visieverschillen optreden, houden we elkaar scherp en ondersteunen we elkaar. Dat gat kunnen we samen opvullen.”
De subsidie van BEN is gebruikt om een pilot te starten met de eerste gezinnen. De aanpak kan veel breder ingezet worden, ook binnen gezinnen waar autisme geen rol speelt. Het is de bedoeling dat GGZ Breburg na de eerste pilot aanhaakt, waarna de werking van het concept onderzocht kan worden bij een bredere doelgroep. Vervolgens worden ook andere partijen van samenwerkingsverband Crossroads betrokken.
Tip!
In een veilig team sta je samen sterker!
Lees meer over de opzet en achtergronden bij de aanpak van De Therapeutische Buitenplaats
