Niet meer kiezen: MST-PSY is er voor gedragsproblemen én ernstige psychiatrie

De Viersprong vroeg en kreeg in 2021 subsidie voor het opzetten van een MST PSY-team: voor Multi Systeem Therapie specifiek voor jongeren bij wie ook ernstige psychiatrische problemen spelen. Inmiddels (maart 2024) hebben zestig jongeren en gezinnen de behandeling gevolgd. In veel gevallen met succes: jongeren konden thuis blijven wonen, ouders voelen zich sterker in hun opvoedvaardigheden, veel jongeren zijn terug naar school of een andere zinvolle dagbesteding en de rust in het gezin is grotendeels teruggekeerd.

De aanleiding: iedereen zegt ‘nee’ tegen jongeren met gedragsproblemen en forse psychiatrische problemen

De Viersprong gelooft heilig in MST bij gedragsproblemen. “Als jongeren thuis of op school uit de bocht vliegen en daar niet meer te handhaven zijn, moet je kijken waar dat gedrag vandaan komt. En welke invloed de omgeving daarop heeft. Anders ben je bezig met symptoombestrijding”, stelt Sussiel Brands, Zorgmanager van de afdeling Systeeminterventies in Den Bosch.

Lange tijd was MST niet in te zetten voor jongeren met ernstige psychiatrische problemen. “Het bestond gewoon nog niet. De intensievere specialistische kennis van een psychiater, die je dan óók nodig hebt, en de andere en meer intensieve behandeling zaten nog niet in de aanpak. Jongeren met een combinatie van gedragsproblemen en forse psychiatrische problematiek werden vaak door iedereen afgewezen.” Als iemand verslaafd is, agressief, alleen nog maar op zijn kamer zit en spijbelt, welk labeltje past daar dan het beste op? “De GGZ oordeelt dat de psychiatrie niet voorliggend is, voor ‘de jeugdhulp’ is iemand juist té psychiatrisch. Toen MST PSY in Amerika ontwikkeld was wisten wij direct dat we dat ook wilden gaan inzetten. Om te voorkomen dat jongeren uitvallen op school, dat een gezin uitgeput raakt omdat het niet meer weet hoe het met de problemen moet omgaan en om jongeren met wie het slecht gaat juist weer perspectief te kunnen bieden.”

Om mensen vrij te kunnen maken om de benodigde opleiding te volgen en team te vormen en de aanpak binnen dat team verder te ontwikkelen, vroeg De Viersprong subsidie aan bij BEN. “Zorgaanbieders hebben in de regel nauwelijks ruimte om betaalde behandeluren te laten vallen voor onbetaald opleidingsuren. Wij ook niet.”

De ervaring: een oneindige vraag

Eefje van den Hoven zette als supervisor het eerste team op. “Vanaf het moment dat verwijzers wisten dat ze bij ons konden aanmelden, zaten we vol. Dat is zo gebleven, ook nadat al snel een tweede team werd gestart.” De vraag naar ‘PSY’ blijkt oneindig. Zozeer dat De Viersprong voorbereidingen treft voor het opzetten van een derde behandelteam.

Elk PSY-team begeleidt twaalf gezinnen per half jaar, zo lang duurt de therapie. Sinds de start in 2021 zijn dat zestig gezinnen. Het zijn tijdrovende en intensieve trajecten voor alle betrokkenen, maar de resultaten zijn gelukkig veelbelovend.

Een paar cijfers die het succes van de behandeling markeren:

  • 92% van de jongeren woont na de behandeling thuis;
  • bijna 70% van de jongeren gaat weer naar school of een andere vorm van zinvolle dagbesteding.

De les: een nieuwe variatie op een bekend en succesvol thema werkt – en meer werkzame elementen

MST PSY is een nieuwe loot aan de tak; de nieuwe kennis die de therapeuten moeten opdoen ligt dichtbij wat ze al kennen en kunnen. “De Viersprong heeft al veel ervaring met MST. We kennen de methodiek door en door en hoefden dus ‘alleen maar’ de specifieke toepassing in situaties met een psychische component te leren. Het draaiboek voor de opzet van een team en alle benodigde trainingsmateriaal komt uit Amerika, van de ontwikkelaar van MST en je krijgt training van de ontwikkelaars. Zo bouw je slim verder op alles wat er al is. Ook voor de mensen in het behandelteam is het prettig dat zij grotendeels terug kunnen vallen op bestaande kennis, dat zij het nieuwe gemakkelijk kunnen integreren in wat ze al kunnen en doen.”

Eefje gaf haar team de ruimte om te leren en aan de onderlinge samenwerking te bouwen. De eerste maanden had daarom niemand een volle caseload. “Het was moeilijk om de buitenwereld nee te verkopen, omdat ik vond dat het nog te vroeg was. Toch is dat een goede zet gebleken. De hechtheid van het team maakt dat we blijven samenwerken als er verschillen van inzicht zijn, als we gedoe hebben op te lossen en om een hulpvraag die zwaarder is dan iemand op dat moment kan dragen op te vangen.”

MST zet in op het doorbreken van patronen die ervoor zorgen dat een gezin, onbedoeld en onbewust, van crisis naar crisis gaat. Dat vergt het nodige van de gezinsleden: de bereidheid het eigen gedrag onder de loep te nemen en nieuwe vaardigheden aan te leren om een volgende keer anders om te gaan met dezelfde situatie. “Anderzijds kunnen zij al vrij snel het effect van de therapie ervaren”, schetst de supervisor. “Als je dankzij de behandeling andere reactiemogelijkheden aanleert en die uitprobeert en je merkt dat je dan een andere reactie terugkrijgt, weet je in ieder geval al dat er meer mogelijkheden zijn dan je toe nu toe kende. Dat stemt hoopvol, het geeft vertrouwen.”

Balans tussen goede zorg en zelfzorg, dankzij het ingebouwde kwaliteitssysteem. De samenstelling van het behandelteam voorziet in een psychiater en coaching. Regelmatige supervisie en intervisie zijn vast onderdeel van de werkwijze. Die maken volgens Sussiel dat je als medewerker tijdens je werk niet hoeft te twijfelen. “Doe ik het goed? Staan mijn collega’s achter me? Je leert erop te vertrouwen dat dit zo is.”

De mentaliteit van het behandelteam. “Dat je intensief optrekt met een gezin en met hen meevoelt als ze het zwaar hebben, wil niet zeggen dat het werk zwaar is. Daar hoort gezonde zelfspot en humor bij”, weet Eefje. Ze prijst haar teamgenoten die ‘veel hebben gezien, niet bang zijn en gedrag kunnen accepteren zonder er een oordeel over te hebben’. “Dat maakt dat zij, zoals dat modieus heet vandaag, goed kunnen verdragen. Zij kunnen van een afstandje naar de situatie kijken en de rust en het overzicht bewaren. Anders kun je ook geen steun bieden aan het gezin.”

De bereikbaarheidsdienst. Ouders staan er daardoor nooit alleen voor, alleen het feit dat deze dienst er is geeft rust. De mate waarin er gebruik van wordt gemaakt is heel verschillend: van gezinnen die er nooit gebruik van maken tot gezinnen die er veelvuldig gebruik van maken om door moeilijke momenten heen te komen en stap voor stap te leren dit zelfstandig te kunnen doen.

Onderzoek naar de effecten van de therapie is ingebouwd in het systeem. “We volgen de gezinnen tot anderhalf jaar na de beëindiging van de MST.

Lessen

Op tijd het vervolg regelen is een uitdaging. Soms is het vervolg blijven vasthouden, als er sprake is van problematiek die niet overgaat. Soms is dat vervolgbehandeling, bijvoorbeeld omdat door de MST onderliggende trauma’s zijn aangeraakt. “Halverwege het traject al nadenken over het vervolg en daar de juiste partijen bij zoeken, verhoogt de kans dat dit lukt. Maar ook wij stuiten dan op wachtlijsten en contra-indicaties en krijgen een naadloze overgang niet altijd geregeld.”

Realistische(r) ambities hebben en realistische(r) verwachtingen scheppen. “Met MST kun je veel, maar we hebben nog steeds geen toverstafje”, relativeert Sussiel. “Als de onderlinge relaties in het gezin beschadigd zijn én een jongere niet meer naar school gaat én verslaafd is aan middelen én de ouders overbelast dreigen te raken, dan kun je niet beloven dat je dit met één MST PSY-traject allemaal oplost. Daarover zijn we duidelijker tegen gezinnen, maar ook tegen onszelf. We willen alles oplossen en zijn stiekem teleurgesteld als dit niet lukt. Inmiddels weten we uit ervaring: ook met een succesvolle therapie boek je vooruitgang in stappen en niet alles kan in één keer.”

Delen is fijn!
BEN Inschakelen
RET & BEN
Leren en ontwikkelen
Goede voorbeelden!
Moreel beraad aanvragen
Leersessie aanvragen

Meer berichten van BEN

Ter info

Innoveren klinkt vernieuwend, implementeren IS vernieuwend

‘Als je onderzoekt hoe je bewezen effectieve interventies echt goed kunt uitvoeren en dat in de praktijk ondersteunt, is dát een enorme innovatie. Want dat doen we nooit’. SAR-raadsleden Leonieke Boendermaker en Eva Mulder gaan in gesprek met journalist Malou van Hintum over de vraag hoe hulpverleners wetenschappelijke inzichten succesvol kunnen toepassen in de praktijk.

Lees meer »
Maak hier gebruik van!

Meld je aan voor scholing GVA

In 2025 starten weer nieuwe groepen met de scholing voor de Gedeelde Verklarende Analyse. Hiervoor hebben we eerst de gedragswetenschappers uitgenodigd die op de wachtlijst stonden. Voor een aantal groepen die starten in februari, maart en april kun je je nog aanmelden.

Lees meer »
Lessen

Wat kunnen we leren van JA-zegger Centrum2020?

Sinds de oprichting van de Bovenregionale Expertisenetwerken Jeugd weten we dat kwetsbare jeugdigen en gezinnen tussen wal en schip vallen, doordat ze in geen enkel hokje passen. Gelukkig kan BEN Brabant Zeeland bouwen op een paar kleine zorgaanbieders die bijna altijd ja zeggen, ook tegen jongeren die zichzelf iets aandoen, zeer agressief kunnen worden of een misdrijf hebben gepleegd. Bij Centrum2020 draait alles om nabijheid, dat helpt.

Lees meer »